Openbare ruimte, essentieel voor de mentale gezondheid en het welzijn van onze gemeenschappen

De openbare ruimte is de hoeksteen van onze gemeenschappen. En door de coronapandemie is het verband tussen welzijn, mentale gezondheid en openbare, inclusieve en veilige openbare ruimte meer dan ooit zonneklaar.

Op 7 april 2021 bracht een webinar, dat werd georganiseerd door UCLG (United Cities and Local Governments)  UN-Habitat en het Metropolis-netwerk, experts en lokale verkozenen van Brussel, Buenos Aires, La Paz en München samen om hun ervaringen inzake de waarde van de openbare ruimte voor de mentale gezondheid en het welzijn in de grootstedelijke gebieden naast elkaar te leggen.

 

De openbare ruimte, essentieel voor de leefbaarheid en de sociale internactie

Vandaag leeft de meerderheid van de wereldbevolking in grootstedelijke gebieden. Met groene en niet-vervuilde zones, gratis sportvoorzieningen, speelruimte voor kinderen en huisdieren, en verkeersvrije winkelzones vervult de openbare ruimte een essentiële functie voor ontmoetingen en sociale interactie.  

Op die manier bevordert de openbare ruimte de mentale gezondheid en draagt ze bij tot het welzijn van de gemeenschappen. En toch wordt dit belangrijke aspect van de stedelijke infrastructuur vaak over het hoofd gezien.

 

De pandemie vergroot de ongelijkheid

De Covid-19-pandemie maakte de kwetsbaarheid van onze stedelijke ruimten tastbaar. De postcode is bijvoorbeeld een voorname voorspeller van de levensverwachting. Er bestaan sterke correlaties tussen  de sociale klasse, het ras, het geslacht, de handicap enz en de gezondheid.

Vandaag worden de kwetsbare gemeenschappen in de grootstedelijke gebieden sterk getroffen door de pandemie omwille van een beperkte toegang tot diensten, groene zones en kwalitatieve huisvesting. De problemen en ongelijkheden werden nog verscherpt door de lockdowns en de beperkte bewegingsvrijheid.

 

Openbare ruimte en mentale gezondheid

Er komen steeds meer mentale gezondheidsproblemen voor. Wereldwijd krijgen 800 miljoen mensen ermee te maken. Vooral in de steden stelt men hoge depressiewaarden vast.

In de grootstedelijke gebieden is de toegang tot kwalitatieve groene zones en zones met veel sociale interactie essentieel om mentale ziekten te voorkomen en voor de cognitieve ontwikkeling van kinderen.

De meest efficiënte oplossingen zijn vaak praktisch en goedkoop, zoals meer fysieke activiteit door te wandelen en te fietsen, of het bevorderen van de sociale cohesie door initiatieven voor burgerparticipatie.

 

Lokale initiatieven om steden om te vormen

We kunnen niet alles op lokaal niveau oplossen, maar de pandemie maakte ook duidelijk hoe belangrijk de rol is van de lokale en grootstedelijke besturen in het omvormen van de gebouwde omgeving.   

De lokale besturen moeten ruimte teruggeven aan de bevolking. Stadsgewesten zoals het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG), die vroeger focusten op de auto, vormen hun stedelijke gebieden nu om. Ze geven ruimte terug aan de bevolking en zorgen voor een betere toegankelijkheid tot groene openbare ruimten en ontmoetingsplaatsen, op wandelafstand en met een goede luchtkwaliteit.

“Sinds een vijftiental jaar maakt het BHG werk van de omvorming van de openbare ruimte, om die terug te geven aan de bewoners, vooral door minder ruimte te voorzien voor auto’s en meer voor voetgangers, fietsers, individuen,” zo vertelt Pascal Smet, Staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor Stedenbouw en Erfgoed, Europese en Internationale Betrekkingen, Buitenlandse Handel en Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp, en ondervoorzitter van Metropolis. “Naar aanleiding van de coronacrisis werden er wereldwijd aanzienlijk meer initiatieven genomen in de steden. De pandemie herinnerde ons aan de menselijke nood aan sociale interactie, en dat is nu juist de basisfunctie van de stad: een plaats zijn waar mensen elkaar gemakkelijk kunnen ontmoeten. Net zoals de woonkamer het hart van onze woning vormt, is de openbare ruimte een plaats waar men leeft, elkaar graag ontmoet en actief is.”

Dankzij de coronacrisis ontdekken we opnieuw de waarde van de openbare ruimte als sleutelfactor voor het welzijn. We moeten blijven nadenken over hoe we de stedelijke ruimte inclusiever, democratischer, duurzamer en gezonder kunnen maken.