Metrolab Brussels, laboratorium voor stedelijk onderzoek: project afgerond

Metrolab Brussels is een transdisciplinair en interuniversitair stedelijk onderzoekslaboratorium, dat werd opgestart naar aanleiding van de EFRO-programmering 2014-2020 van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG).

Op 23 februari 2022 sloot het zes jaren van bijzonder vruchtbaar onderzoek af naar de stedelijke uitdagingen die Brussel aangaat via het EFRO-beleid. Dat gebeurde met de voorstelling van zijn derde publicatie, gewijd aan de stedelijke productie. Tijdens een conferentie werd teruggeblikt op dit experimentele project, met een beknopt overzicht van de drie thematische publicaties die duidelijk maken welke lange weg werd afgelegd. Meteen een mooie gelegenheid om alle betrokken partners te bedanken.

Metrolab Brussels, een onderzoekslaboratorium ten dienste van de stadsontwikkeling

Metrolab Brussels kwam er op initiatief en onder leiding van de UCL (UCLouvain) in samenwerking met de ULB (Université libre de Bruxelles) en vier onderzoekscentra: CriDIS (UCLouvain, sociale wetenschappen), LOCI (UCLouvain, architectuur en urbanisme), LoUIsE (ULB, urbanisme, infrastructuren en milieu) en IGEAT (ULB, aardrijkskunde).

Het innoverende laboratorium hanteerde een actieve onderzoeksmethode voor de EFRO-projectanalyse op territoriaal, economisch, milieu- sociaal en institutioneel gebied. Vanuit een gezamenlijke interdisciplinaire benadering trachtte het een beter inzicht te bieden in de stedelijke probleemsituaties en nieuwe praktische perspectieven te openen.

Als onderzoeksproject van het EFRO-programma 2014-2020 kreeg Metrolab Brussels financiële steun voor een bedrag van 5,1 miljoen euro, waarvan de helft afkomstig van het BHG en de andere helft van de Europese Unie.

Drie onderzoekspijlers

Het wetenschappelijke programma van Metrolab Brussels omvatte drie grote onderzoekspijlers: stedelijke inclusie, stedelijke ecologie en stedelijke productie.

Deze drie pijlers werden uitgewerkt in drie cycli en stemmen grotendeels overeen met de maatschappelijke, economische en milieuaspecten van de duurzame stadsontwikkeling. In de loop van de drie cycli kwamen de voornaamste krachtlijnen van het EFRO-programma en heel uiteenlopende standsontwikkelingsprojecten aan bod.

Rond elke pijler werd (persoonlijk en gemeenschappelijk) onderzoek gevoerd op basis van Brusselse casestudies en in verband met het EFRO-beleid. Er werden voortdurend wetenschappelijke activiteiten (seminars, conferenties en workshops) en evenementen (masterclasses en symposia) georganiseerd, waar het wetenschappelijke team, mensen uit het werkveld en experts samen de specifieke stedelijke uitdagingen behandelden. Vanuit die samenwerking ontwikkelden de onderzoekers zich verder tot observatoren en polyvalente spelers in de duurzame stadsontwikkeling.

Stedelijke inclusie

De vier geselecteerde projecten voor de pijler ‘stedelijke inclusie’ hebben te maken met vier bij elkaar aansluitende uitdagingen: voeding (voedingshal FOODMET), gezondheid (Dokters van de Wereld), cultuur (Abdij van Vorst) en vrijetijd (Hippodroom van Bosvoorde).

Binnen het kader van het Brusselse EFRO-programma 2014-2020, kwamen enkel de Abdij van Vorst en Dokters van de Wereld in aanmerking voor een specifieke stedelijke inclusiesubsidie (pijler IV van het operationele EFRO-programma voor Brussel).

Het voornaamste doel van het project van de Hippodroom van Bosvoorde (Drohme Park) is om bij te dragen tot de omgevingskwaliteit van het Gewest (pijler III). Het FOODMET-project in Anderlecht kadert dan weer in een initiatief van economische ontwikkeling en steun aan de ondernemingen (pijler II). Toch hebben beide projecten ook raakvlakken met inclusie en diversiteit, aangezien van alle gesubsidieerde projecten wordt gevraagd om ook deel uit te maken van een bredere strategie van de Europese Unie voor een intelligente, duurzame en inclusieve groei.

Stedelijke ecologie

Onder de pijler ‘stedelijke ecologie’ vielen drie EFRO-projecten: BoerenBruxselPaysans richt zich op de landbouw en beschrijft de stadslandbouwprojecten in het Brusselse, Zinneke als nieuw ecosysteem van de sociale economie en IRISPHERE gewijd aan de circulariteit.

Deze innoverende projecten creëren niches binnen het regionale en Europese beleid: stadslandbouw, de werk-territoriumrelatie en de circulariteit.

Stedelijke productie

De publicatie over de pijler van de stedelijke productie vertrekt van de analyse van de productiesites in de stad en van de stad, verkent het denkwerk en kijkt naar wat er schuilgaat achter de productieve stad.

In de Europese grootsteden krijgen de meeste industriële activiteiten te maken met diverse structurele obstakels en verzwakt hun functie. Ook in het BHG droegen meerdere factoren bij tot die verzwakking.  

De reconversie van vroegere industriële ruimten tot woon- en dienstenzones of tot gemengde zones (zoals de OGSO of ondernemingsgebied in stedelijke omgeving in Brussel) leidt doorgaans tot een reële vermindering van de beschikbare productieve ruimte in de stad en verhoogt de druk op het huidige productieve stadsweefsel.

Naast de hoge vastgoedprijzen zet ook de milieuhinder door productieactiviteiten een rem op het vestigen van nijverheid in de stad.

Ten slotte is er nog het logistieke probleem van productieactiviteiten in de stad, het transport van grondstoffen en (half) afgewerkte producten van en naar de productievestiging.

Meer weten?  U leest alles over de behandelde onderwerpen in de drie publicaties en over alle gevoerde onderzoeken en activiteiten op de website www.metrolab.brussels.