Het Belgische voorzitterschap daagt ons uit over het klimaatrisicobeheer

Eind juni liep het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU ten einde, en dat na zes maanden van intense uitwisselingen en onderhandelingen. De afgelopen maanden hebben België en zijn drie gewesten de lokale, Europese en internationale actoren bewust gemaakt van drie sleutelthema’s die elk in verband staan met de ecologische transitie: aanpassing en veerkracht, rechtvaardige transitie en de circulaire economie. De nadruk werd voornamelijk gelegd op aanpassing en veerkracht aan de gevolgen van de klimaatverandering. Laat ons dit van wat nader bekijken.

2023 was wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten, en in Europa gaat de opwarming van de aarde dubbel zo snel als het wereldgemiddelde. Het Belgische voorzitterschap daagde daarom experts en politieke besluitvormers uit over het beheer van klimaatrisico’s.

Wees je bewust van de risico’s en handel ernaar

Het voorzitterschap baseerde zich op de European Climate Risk Assessment (EUCRA), die het Europees Milieuagentschap op 11 maart publiceerde. De beoordeling, de eerste in haar soort, identificeert 36 klimaatrisico’s die onze samenleving bedreigen en die zouden kunnen verergeren als er geen dringend doortastende maatregelen worden getroffen. In haar mededeling over het klimaatrisicobeheer, die de dag nadien werd gepubliceerd, geeft de Commissie aan welke maatregelen de lidstaten en de EU kunnen nemen om de risico’s beter onder controle te kunnen houden.

Deze beide documenten werden ook voorgelegd in tientallen werkgroepen binnen de Raad, met als doel de dialoog uit te breiden tot buiten de milieusfeer. Energie, civiele beschermingen, toerisme, financiën en begroting, alsook in de gezondheidssector en de industrie werden allemaal, door de teams van het Belgische voorzitterschap, bewust gemaakt van de urgentie van klimaatrisico’s, de toenemende kosten van niet-handelen en de nood aan een systemisch politiek antwoord, ook op EU-niveau.

Zo riepen de ministers van Volksgezondheid in hun aangenomen conclusies van de Raad op tot de invoering van een programma inzake klimaat en gezondheid, volgens de “One Health”-aanpak, en rekening houdend met de gevolgen van extreme temperaturen, de verbanden tussen temperatuur en luchtverontreinigingen, door vectoren overgedragen ziekten, extreme weersomstandigheden zoals overstromingen en droogte, waterkwaliteit en voedselveiligheid. In hun conclusies van 17 juni 2024 riepen de ministers van Milieu en Klimaat de Europese Commissie op om proactief en systemisch te reageren op alle beleidsterreinen die te maken hebben met de klimaatrisico’s en om een initiatief voor stellen voor waterbestendigheid.

Een waterval aan uitwisselingen en sterke ingenomen posities

Naast de besprekingen binnen de Raad heeft het voorzitterschap ook een reeks evenementen georganiseerd om het bewustzijn te verhogen en de spelers die betrokken zijn bij het beheer van klimaatrisico’s samen te brengen, zoals:

De Climate Chance Europe 2024-top in Wallonië op 8 en 9 februari 2024, die resulteerde in Verklaring van Luik. De verklaring werd aangenomen een honderdtal niet-overheidsactoren, waaronder bedrijven, onderzoekers, maatschappelijke organisaties en lokale overheden. In de verklaring wordt de volgende Commissie opgeroepen om haar ambitie te versterken en verder gaan dan de aanpassingsstrategie van 2021, door de in de EUCRA geïdentificeerde kwetsbaarheden en beleidsbehoeften met specifieke aanbevelingen aan te pakken.
Het Forum on the EU Mission Adaptation to Climate Change dat bijna 450 lokale overheden en steden op 22 en 23 mei 2024 in Brussel verenigde om best practices uit te wisselen en partnerschappen te smeden die essentieel zijn om klimaatbestendigheid op te bouwen. De deelnemers benadrukten de belangrijke rol die de EU kan spelen bij het ondersteunen van innovatie, kennisuitwisseling en de implementatie van oplossingen in het veld.